پيانو

پيانو

پيانو يكي از سازهاي صفحه‌كليددار و مشهورترين آن‌ها است. صداي پيانو در اثر برخورد چكش‌هايي با سيم‌هاي آن توليد مي‌شود. اين چكش‌ها در اثر فشرده‌شدن كليدها (كلاويه‌ها) به حركت در مي‌آيند. سيم‌هاي پيانو به صفحه‌اي موسوم به «صفحهٔ صدا» متصل شده‌اند كه نقش تقويت‌كنندهٔ صداي آن‌ها را دارد.

پيانو به عنوان مادر سازها و كامل‌ترين ساز نيز شناخته مي‌شود؛ علت نسبت دادن اين لقب‌ها به اين ساز آن است كه پيانو قادر است محدودهٔ بسيار گسترده‌اي از اصوات را توليد كند در حالي كه ساير سازهاي اصيل موسيقي تنها بخشي از اين محدودهٔ صدا را توليد مي‌كنند. پيانو در شكل فعلي‌اش بيش از هفت اكتاو دارد و قادر به توليد فركانس‌هايي از حدود ۲۰ تا ۵۰۰۰ هرتز مي‌باشد، در حالي كه در مقام مقايسه ساز ويولن تنها قادر به توليد كمتر از چهار اكتاو و بهترين خواننده‌ها تنها قادر به خواندن كمتر از سه اكتاو صدا هستند.
پيانو به شكل مدرن را بارتولومئو كريستوفوري در سال ۱۷۰۹ ميلادي در شهر

پادوواي ايتاليا اختراع كرد.قبل از اختراع پيانو از سازي قديمي‌تر به نام «هارپسيكورد» (Harpsichord)استفاده مي‌شد. تفاوت عمده و مهمي كه پيانو با سازهاي مشابه قبل از خودش داشت آن بود كه در سازهاي مشابه قبلي، شدت صداي حاصل از فشرده‌شدن يك كلاويه، مستقل از شدت ضربهٔ واردشده بر كليد، مقداري ثابت بود، اما در پيانو نوازنده قادر بود با ملايم ضربه‌زدن به كليدها صدايي نرم‌تر ايجاد كند، يا با ضربات محكم‌تر صدايي درشت‌تر با پيانو توليد كند. همين ويژگي باعث شد كه به سرعت پيانو مورد توجه آهنگسازان قرن هجدهم ميلادي قرار بگيرد.

نام كامل ساز پيانو، پيانو فورته (Pianoforte) مي‌باشد، كه از دو قسمت پيانو به معني ملايم و فورته به معني با صداي بلند (رسا) تشكيل شده‌است، و به خوبي منعكس كنندهٔ توانايي اين ساز در توليد شدت‌هاي گوناگون مي‌باشد.

پيانوهاي اوليه ابعاد بزرگ، و شكل خاصي داشتند. آن‌چه كه در اصطلاح به آن پيانوي بزرگ گفته مي‌شود (و در ايران با نام نادرست پيانويرويال شناخته مي‌شود) غالباً بيش از دو متر طول دارد و داراي در بزرگي‌است كه براي هرچه‌بهترشدن صداي پيانو، معمولاً در هنگام نواختن ساز اين در را در وضعيت نيمه‌باز توسط پايهٔ كوچكي ثابت مي‌كنند. انواع ديگر پيانو با نام‌هاي پيانوي ايستاده يا ديواري (Stand يا Upright) پيانوي چهارگوش (Square) و غيره، ابعاد كوچك‌تري دارند و براي مصارف خانگي يا در اماكن عمومي طراحي شده‌اند.چكش‌هاي پيانو به واسطهٔ مجموعه‌اي از اهرم‌هاي ظريف به كليدهاي پيانو متصل مي‌شوند. به مجموعهٔ اين اهرم‌ها و چكش‌ها عملگر يا Action پيانو گفته مي‌شود. وظيفهٔ اين مجوعه افزايش شتاب چكش‌ها در برخورد به سيم‌ها، و كنترل عكس‌العمل بازگشتي آن‌ها پس از برخورد به سيم است. معمولاً سر چكش‌ها توسط لايه‌اي از نمد يا الياف مشابه طبيعي يا مصنوعي پوشانده مي‌شود تا كيفيت صداي پيانو را بهبود ببخشد. كيفيت صداي پيانو متأثر از عوامل ديگري نظير كيفيت صفحهٔ صدا و غيره نيز مي‌باشد.

۷ كليد سفيد در هر اوكتاو پيانو براي ۷ نت دو ر مي فا سل لا سي وجود دارد. علاوه بر اين كليدهاي سفيد كليدهاي سياه‌رنگي هم بين بعضي از كليدهاي سفيد وجود دارد. بين كليدهاي سفيدرنگ مي و فا و نيز بين كليدهاي سفيدرنگ سي و دو كليد سياه‌رنگ وجود ندارد.

هر كليد سياه‌رنگ در پيانو در حكم نت ديز براي نت مربوط به كليد سفيدرنگ سمت چپ آن (يعني آن كليد سياه در سمت راست آن كليد سفيد قرار دارد) و در حكم نت بمول براي نت مربوط به كليد سفيدرنگ سمت راست آن (يعني آن كليد سياه در سمت چپ آن كليد سفيد قرار دارد) است.

انواع پيانو:

البته پيانوهاي بسيار زيادي در گذشته رايج بوده‌اند. براي مثال پيانوهاي گنجه‌اي، صرافي، ميزي، ميز منشي، دوطبقه و انواع ديگر؛ ولي امروزه ديگر آنها رواج ندارند و از پيانوهاي پيشرفته تر استفاده مي‌شود.

پيانو توسط ضربه نوك انگشتان نواخته مي‌شود. براي اين كار دست را بلند كرده و سپس فرود آورده و با نوك انگشت مورد نظر ضربه مي‌زنيم. مكانيسم پيانو توليد صدا مي‌كند. بدليل شكل مكانيسم پيانو يك پيانسيت مي‌تواند همزمان تا ده نت را به صدا درآورد.

محل قرارگيري انگشتان دو دست روي كليدهاي پيانو در نواختن آن اهميت دارد. معمولاً در آهنگ‌ها نت اول شماره دارد كه انگشت شروع كننده در نواختن آن آهنگ را مشخص مي‌كند. در اين صورت شماره يك براي انگشت‌هاي شست دو دست است و به ترتيب ساير انگشت‌ها شماره‌هاي ۲ تا ۵ را خواهد داشت. شست دست راست روي چهارمين نت دوي پيانو قرار مي‌گيرد. البته اين مورد در مورد همه آهنگ‌ها عموميت ندارد و برخي آهنگ‌سازان نت شروع كننده در آهنگشان را شماره نمي‌زنند. در اين صورت پيانيست بايد خودش محل قرارگيري انگشتانش روي كليدهاي پيانو را با توجه به نوع نت‌هاي موجود در آهنگ تشخيص دهد.

گاهي پيانيست جاي دو دست‌اش را روي كليدهاي پيانو با هم عوض مي‌كند و گاهي بدون نواختن كليد پيانو با انگشتان شست دو دستش از ساير انگشتها استفاده مي‌كند.
نت نويسي پيانو در دو حامل انجام مي‌شود. حامل بالا براي دست راست و حامل پايين براي دست چپ. معمولاً حامل بالايي را با كليد سل و حامل پايين را با كليد فاي خط چهارم نشان مي‌دهند. اين دو حامل با نت دوي وسط از هم متمايز مي‌گردند. يك نوازنده پيانو بايد بتواند همزمان دو خط موسيقي را خوانده و با هر دو دست اجرا نمايد.