كاخن
توجه داشته باشيد تلفظ صحيح اين ساز كاخون مي باشد . در ايران تلفظ كاخن نيز متداول است
كاخون(Cajon) لغتي اسپانيايي به معني«جعبه ، صندوق ، صندوقچه ، كمد كوچك يا ميز كشودار كوچك» است كه به نوعي ساز كوبه اي اطلاق مي شود . نوازنده بر روي كاخون مي نشيند و با ضربات كف دست و انگشتان كه بر روي صفحه جلويي ساز مي كوبد ، صدايي خاص و زنگ دار توليد مي كند .
«« ريشه ها :
به نظر مي رسد بردگاني كه از آفريقاي مركزي و غربي توسط اسپانيايي هاي فاتح ، به سرزمين هاي تحت سلطه ايشان در آمريكاي لاتين ، به خصوص پرو و كوبا برده شدند ، اين نوع ساز كوبه اي و فرم ساده آن را به اهالي آن سرزمين ها معرفي كردند. بدين ترتيب دو نظريه در مورد پيدايش اين ساز ارائه شد
ممكن است اين نوع درام نواده مستقيم آلات موسيقايي جعبه مانندي باشد كه در كشورهاي آفريقايي غربي و مركزي مانند آنگولا و آنتيل استفاده مي شدند
اين آلات موسيقي توسط بردگان و خدمتكاران پرويي كه در ناوگان كشتيراني اسپانيايي ها خدمت مي كردند به تدريج تغيير يافت و به صورت يك ساز كوبه اي به كار رفت. بردگان پرويي مذكور در نواحي ساحلي مانند „ماتانزاس” (Matanzas) و „كوبا” (Cuba) جعبه ها و صندوق هاي حمل ماهي ماهيگيران را به ساز تبديل كردند ؛ در حالي كه در ساير نواحي، مردم بومي با كوبيدن بر روي كمدهاي كوچك لباس و دراورها ريتم مي ساختند و پايكوبي مي كردند .
برخي ديگر عقيده دارند كه بردگان سياهپوست از جعبه هاي ساده اي به عنوان يك ساز استفاده مي كردند تا بدين وسيله عليه حكم اسپانياييهاي حاكم بر نواحي آفريقايي نشين كه موسيقي و ساز و آواز را براي بردگان تحريم كرده بودند مبارزه كرده باشند . بدين ترتيب ايشان مي توانستند بدون ترس از مجازات و بدون زير پا گذاشتن قوانين جابرانه اسپانيايي ها وسايلي مانند چهارپايه و جعبه و كمدهاي چوبي كوچك را كه هويت موسيقايي ندارند به جاي ساز به كار ببرند .
وقتي كليه نظريات و احتمالات را بررسي مي كنيم مي بينيم كه در هر صورت تركيبي از موسيقي و ساز آفريقايي به همراه اجبار و محدوديت اعمال شده توسط حاكمان اسپانيايي بوده كه مسير پيدايش كاخون را شكل داده و تعيين كرده است.
«« تكامل و توسعه :
بر اساس شواهد موجود و نقل قول هاي مردمي ، كاخون در اوايل قرن نوزدهم ميلادي در نواحي ساحلي پرو تكامل يافت و اندك اندك استفاده از آن در ميان مردم افزايش يافت ،به طوري كه در حوالي دهه 1850 ميلادي تبديل به سازي محبوب و پرطرفدار شد .
در اواخر قرن نوزدهم برخي از نوازندگان كاخون يا „كاخونادورها”(Cajonador) با بستن تخته هايي نازك به بدنه آن ، به الگوي جديدي از ايجاد لرزش (ويبراسيون) در صداي كاخون دست يافتند .
در كوبا نوازندگان درام در سبك رومبا كه يك سبك موسيقي „آفرو_كوبايي” شامل رقص و آواز و درام (پركاشن) است ، از كاخون استفاده مي كنند ؛ در حالي كه در پرو اين ساز درچندين ژانر موسيقايي „آفرو – پرويي” به كار مي رود .
در قرن بيستم كاخون توسعه بين المللي يافت و به عنوان نوعي پركاشن با منشاء „آفرو – پرويي” در بسياري از نقاط دنيا و انواع ژانرهاي موسيقي به كار گرفته شد ، تا جايي كه در سال 2001 ميلادي از طرف «سازمان فرهنگ ملي پرو» رسماً به عنوان «ميراث فرهنگي ملي پرو» ثبت و اعلام شد .
«« ساختار :
كاخون جعبه اي شش وجهي و مكعب مستطيل شكل است كه پنج وجه آن را از يك لايه چوب نازك به ضخامت 3/1 تا 2 سانتيمتر (5/0 تا 75/0 اينچ) مي سازند . وجه ششم (كه يكي از مستطيل هاست) از يك لايه تخته سه لاي نازك پوشانيده مي شود . اين وجه كه سطح ضربه خورنده يا سر(Head) كاحون است „تاپا” (Tapa) نام دارد . حفره صدا(Sound hole) در وجه كناري „تاپا” تعبيه مي گردد
صفحه چوبي „تاپا” را معمولا به طور كامل به جعبه كاخون نمي چسبانند ، به طوري كه در نواحي فوقاني اش فقط در چند نقطه به كاخون متصل است. با اين تمهيد هنگام ضربه زدن به „تاپا” صدايي گِزمانند و خاص با افه لرزشي از كاخون به گوش مي رسد .
فاكتورهايي كه در خصوصيات صوتي كاخون از قبيل ارتفاع (زيري و بمي) ، حجم ، طنين و كاراكتر ويه صداي آن موثرند عبارتند از اندازه و شكل كاخون ، جنس و ضخامت چوب مورد استفاده در ساخت آن و اندازه و محل تعبيه حفره صدا
نوع چوبي كه صفحه „تاپا” را تشكيل مي دهد بسيار متنوع است و بستگي دارد به اينكه سازنده (يا سفارش دهنده) چه نوع صدايي را ترجيح مي دهد .
صداهاي با تناليته پايين (بم) گرم و مطبوعند و صداهاي با تناليته بالا (زير) واضح و درخشانند ، بدون آنكه تغييري در ويژگيهاي صوتي كاخون از نظر كاراكتر ايجاد شود . براي ساخت صفحه „تاپا” معمولا از چوبهاي درخت گيلاس ، ماهون و افرا استفاده مي كنند ؛ در حاليكه بقيه قسمتهاي كاخون را از چوب كاج ، صنوبر و يا ساير چوبهاي سفيد مرغوب مي سازند .
اخيراً يك پركاشنسيت پرويي به نام روبرتو چينو بولانيوس (Roberto chino Bolanos) يك كاخون از جنس پلِكسي گلاس (Plexiglass) ابداع نمود كه پلِكسي كاخون (Plexicajon) نام دارد
بدنه شفاف اين كاخون از كاخون سنتي بزرگتر و سنگين تر است و حجم صداي آن اندكي از كاخون سنتي بيشتر مي باشد
كريس نيسِن (Chris Nissen) سازنده درام است و مبدع چند نوع كاخون قابل حمل درام هاي وي با نام „Slapdrum” از شهرت جهاني برخوردارند .
در زير دو نمونه از كاحونهاي پرتابل وي به نام هاي Lapdrum „” و „” Slapboxx ديده مي شود
„Lapdrum” را بين رانها قرار مي دهند و „Slapboxx” روي رانها واقع مي شود . بدين ترتيب نوازنده مي تواند براحتي بنشيند و پشتش به پشتي صندلي تكيه داشته باشد . ضمن اينكه كوچك و قابل حمل نقل هستند واز لحاظ نوع صدا نيز كاملا كاراكتر ويژه كاخون سنتي را القا مي كنند .
نوعي ديگر از كاخون به نام سُل كاخون (Solcajon) به صورت لوله هاي بلند ساخته شده مانند كونگا (Conga)نواخته مي شود